गणतन्त्र दिवसः एउटा प्रगतिशील परम्पराको शुरुवात

आज म गणतन्त्र प्राप्तिको गौरवशाली स्मृति यहाँहरु समक्ष सङ्क्षेपमा राख्न चाहन्छु । जनताको वलिदानपूर्ण संघर्ष, र जनताकै आकांक्षाअनुरुप वंशाणुगत उत्तराधिकारको तन्त्रलाई तोडेर ११ वर्ष अघि आजकै दिन जननिर्वाचित संविधानसभाले गणतन्त्रको घोषणा गरेको थियो ।

गणतन्त्रात्मक परम्परा हाम्रो आफ्नै स्वस्थ्य प्रतिस्पर्धाको परम्परा हो । हाम्रो गौरवपूर्ण परम्परालाई एकैछिन सम्झने कोसिस गरौं त, रजौटाकालीन समयमा पनि गणतन्त्रात्मक विधिबाट रजौटा छानिन्थे । दौडमा प्रतिस्पर्धा गरेर भए पनि जीत हासिल गरेरै राजा हुने प्रचलन त्यसैको उदाहरण थियो । पछि विना प्रतिस्पर्धा अस्वस्थ्य र हिंसाको बाटो अवलम्वन गरी राज्य सत्ता प्राप्त गर्ने चलन सुरु भयो । अनि, सत्ता भनेको जालझेल, षडयन्त्र, हिंसा र हत्या मात्रै हो भन्ने भान पार्न खोजियो । गलत मूल्य मान्यताहरुबाट देशलाई अगाडि बढाउने दुष्प्रयास हुँदै गयो ।

•  गणतन्त्र – गणहरु, सर्वसाधारणको शासन व्यवस्था ।
•  गणतन्त्र – जनताका प्रतिनिधिहरुले जनताकै अभिमतमा आधारित भएर शासन गर्ने उच्चतम लोकतान्त्रिक प्रणाली ।
•  गणतन्त्र – जनताका सन्तान मुलुकको सर्वोच्च प्रतिनिधि, राष्ट्राध्यक्ष बन्न पाउने प्रणाली ।
•  गणतन्त्र – जनताले रुचाएको र जनताले रोजेको व्यक्तिबाट मुलुकको शासन व्यवस्था सञ्चालन हुने प्रणाली ।

• राम्रो काम गर्न नसके गणसभाले उनीहरुलाई हटाएर नयाँ व्यवस्था गथ्र्यो ।
• विद्वताको गौरवशाली परम्परा भएको प्राचीन मिथिलामा महर्षीहरुले नायकत्व गर्थे । उनीहरुको सभामा दर्शन र संस्कृतिबारे शास्त्रार्थ हुन्थ्यो । महिलाहरुको उच्च स्थान थियो । गार्गी, मैत्रेयी र आरुणी जस्ता विदूषीहरु औंलो ठड्याएर ठूला विद्वानहरुलाई चुनौती दिने हैसियत राख्थे ।
• प्राचीन शाक्य गणराज्यका शुद्धोधन यस्तै गणनायक थिए । सिद्धार्थ गौतम त्यही परिवारमा जन्मेका थिए ।
• मानव जीवनका दुःख, पीडा, द्वन्द्व र अशान्तिको अन्त्यहीन शृङ्खला देखेर द्रवीभूत भएका सिद्धार्थ त्यस्तो कूचक्रको अन्त्य गर्न सुख सयल, पारिवारिक माया र स्नेह सबै त्यागेर ज्ञानको खोजीमा निस्केका थिए ।
• चार सय एकसठ्ठी बर्ष अघि शाहबंशीय राजतन्त्र सुरु हुनुपूर्व, हरेक साल विजया दशमीको दिन हुने लिगलिगकोटको दौडमा जो जित्थ्यो, त्यही नै बर्षभरीका लागि राजा हुने परम्परा विद्यमान थियो ।

मैले बारम्बार भन्दै आएको छु– गरिवी र लोकतान्त्रिक गणतन्त्र सँगसँगै रहन सक्दैनन् । यी सँगसँगै अघि बढ्न पनि सक्दैनन् । त्यसैले सुशासन र विकास आज हाम्रो प्राथमिकता हुन । हाम्रा सम्पूर्ण पाइला सुशासन र विकासतर्फ अग्रसर छन् ।  

गणतन्त्र दिवस जनताको विजय र कुलीनतन्त्रको पराजयको दिन हो । गणतन्त्र नेपाली जनताको ००७ सालभन्दा पहिलेदेखिको,१९९७ सालभन्दा पहिलेदेखिको अभिष्ट पूरा भएको दिन हो । वलजफ्ती थोपरिएको अन्यायका विरुद्ध न्यायको जीत हो । शताब्दीऔंदेखि दबाइएका मानिसका आकांक्षा, पीडा र आँशु गणतन्त्र वहालीको संघर्षका पत्रपत्रमा समाहित छन् । लोकतान्त्रिक अधिकारबाट वञ्चित हुँदा पनि इश्वरीय देन यही हो भन्ने मानसिकताबाट जनता क्रमशः जागरुक हुँदै गएर वलिदानी भावनाका साथ अग्रसर भएपछि एक दिन आएको थियो, गणतन्त्रको निर्णायक मोड । तसर्थः हामीले हासिल गरेको गणतन्त्र र राजनीतिक उपलब्धिहरु जनताको कठोर संघर्ष र बलिदानका उपज हुन् । यस्ता उपलब्धि हासिल गर्ने संघर्षका अनेक श्रृंखलामा हामीले जनताको अधिकार प्राप्ति, समाप्ति, पुनप्राप्ति जस्ता परिघटना बेहोरेका छौं ।

विकासका लागि हाम्रो प्रस्थानविन्दू सवैलाई खाद्य व्यवस्था, सवैलाई आवास र कपडा, सवैलाई शिक्षा र सवैलाई स्वास्थ्य एवं सुरक्षा हो । यसै कारण मैले भन्दै आएको छु– गणतन्त्र केवल राजनीतिक प्रणाली मात्रै होइन, समग्र सामाजिक रुपान्तरणको व्यवस्था हो । ‘सर्वजन हितायः सर्वजन सुखायः’हाम्रो गणतन्त्रको आत्मातत्व हो । त्यसैले जनताको अनुहार मलीन हुने विवशता अन्त्य गर्ने संकल्प हामीले लिएका छौं । 

विगत एक वर्षको अवधिमा हामीले सुशासन र विकासका लागि अवरोध पु¥याउने र आजको परिवेशमा असान्दर्भिक ठहरिएका कतिपय नीति, विधि र संरचनाहरु परिवर्तन, परिमार्जन र खारेज समेत ग¥यौं । त्यही आधारमा आज सुशासन र विकाससम्बन्धी हाम्रा समग्र कदमहरु परिलक्षित छन् । सुशासन र विकासको स्पष्ट प्रतिवद्धता सहित सरकारको नीति तथा कार्यक्रम भर्खरै संसदले पारित गरेको   छ । आगामी वर्षको हाम्रो गन्तव्य त्यसमा परिलक्षित छ । समृद्ध नेपाल–सुखी नेपालीको गन्तव्यमा अघि बढ्ने दृढ इच्छाशक्ति भएको प्रगतिशील, देशभक्त र जनपक्षीय सरकार मुलुकमा छ । सातै प्रदेश तथा ७५३ वटै स्थानीय तहमा जननिर्वाचित सरकारहरु कृयाशील छन् । यी सबै सरकारलाई एउटै लय र तालमा उक्त गन्तब्यतर्फ अग्रसर गराउनु हाम्रो दायित्व हो ।