अनलाइन परीक्षामा हुनसक्ने चोरी नियन्त्रण प्रयासहरु

मोबाईल प्रविधिको प्रवेश सँगै नेपालले आफ्ना छिमेकीहरूको तुलनामा डिजिटल अवलम्बनमा अविश्वसनीय सफलताको आनन्द लिएको छ । नयाँ इन्टरनेट प्रयोगकर्ताहरूको संख्या एनटीएका अनुसार २५० जना प्रत्येक घन्टा थपिदैछन् । लकडाउनका कारण कक्षाहरु विस्तारै अनलाइन तिर सर्दै गएको आभाष हालैका दिनमा पनि गरिएका छन् । यसले भोलिका दिनमा अझ फराकिलो फड्को मार्नेछ । सरकारले भने अनलाइन पढाउन पाउने तर शुल्क लिन नपाउने निर्णय भर्खर ल्याएको छ। त्यसैले नेपालमा अनलाइन कक्षा मात्र होइन अनलाइन परीक्षा र मूल्याङकन पनि बहस र चासोको विषय भएको छ।

स्कुलको शैक्षिक अखण्डता नीति बारेमा विद्यार्थीहरूलाई रचनात्मक तबरले सम्झाउनुपर्छ। अनलाइन परीक्षाका लागि दिशा निर्देशनको व्याख्या गर्दै भिडियो सिर्जना गरेर पोष्ट गर्नुपर्छ जुनकुरा पाठ्यक्रममा पनि सूचीबद्ध छन् । त्यहाँ चोरी गर्ने मानसिकताका विद्यार्थीहरूमा केही मनोवैज्ञानिक प्रभाव पर्न सक्छ । त्यसरी निरीशक्षकले परीक्षा सुरु हुनुभन्दा ठीक अगाडि शैक्षिक अखण्डतामाथि छलफल गर्दा उनीहरूबाट हुनसक्ने चोरी रोकिन सक्छ। विद्यार्थीहरूलाई एक शैक्षिक अखण्डता अनुबन्धमा इलेक्ट्रोनिक रूपमा हस्ताक्षर गर्न आवश्यक छ, ‘रिमाइन्डर भिडियो’ समीक्षा गरिसकेपछि । स्कुलको वेबसाइटको लिङ्कमा समावेश गरेर वा परीक्षा सुरू गर्नु अघि हस्ताक्षर गराउन सकिन्छ।

विकसित देशमा समेत शैक्षिक अवधिको अन्त्यसँगै प्रायः विद्यार्थीहरूले आर्जन गेरेको ज्ञानको परीक्षणका अन्तिम परीक्षा र मूल्याङ्कनहरू चुनौतिपूर्ण मानिन्छन् । उतातिर विद्यार्थीहरूले अनलाइन परीक्षा दिने चलन दुरुत रूपमा बृद्धि भइरहेकोले अनलाइन शिक्षा वातावरण भित्र परीक्षा संचालनको आवश्यकता पर्नेछ । शैक्षिक अखण्डतामा सम्झौता गर्नु पर्ने सम्भावनाको कारणले धेरै शिक्षकहरू उनीहरूको अनलाइन वातावरण भित्र परीक्षा समावेश गर्न हिच्किचाउँछन् । भर्चुअल प्रत्यक्ष निरीक्षण उपकरणहरु धेरै महँगो हुन सक्छन् र विद्यार्थीहरूलाई अनलाइन निरीक्षकको निगरानीमा परीक्षा लिन लगाउनाले विद्यार्थीको परीक्षा रिजल्टमा नकारात्मक असर पनि पर्नसक्छ । तर महँगो भर्चुअल निरीक्षण उपकरण बिना नै शिक्षकहरूले अनलाईन परीक्षामा हुनसक्ने चोरीका घटना घटाउन सक्दछन् । यसका लागि सावधानीपूर्क केही तरिकाहरू अपनाउनु पर्ने हुन्छ ।

यसका लागि लामा उत्तर आउने प्रश्नहरू सिर्जना गर्नुपर्छ जुन उच्च तहमा सोच्न आवश्यक हुन्छ । इन्टरनेटमा खोजी गर्दा वा उनीहरूको पाठ्यपुस्तकमा उत्तरहरू फेला पारी सजिलै जवाफ दिन सकिने भन्दा विश्लेषण, संश्लेषण र मूल्याङ्कन स्तरमा रहेका प्रश्नहरू सिर्जना गर्नुपर्छ । जसका कारण उनीहरुलाई साथी वा गुगलसँग जवाफ सोध्न चुनौतीपूर्ण हुनेछ र आफैंले व्याख्या गर्न, विश्लेषण गर्न, अनुमान गर्न, सिर्जना गर्न, रचना गर्न, मूल्याङ्कन गर्न र प्रमाणिक रूपमा पाठ्य सामग्रीको उपयोग गर्न आफ्नो निपुणता प्रदर्शन गरुन।

स्कुलको शैक्षिक अखण्डता नीति बारेमा विद्यार्थीहरूलाई रचनात्मक तबरले सम्झाउनुपर्छ। अनलाइन परीक्षाका लागि दिशा निर्देशनको व्याख्या गर्दै भिडियो सिर्जना गरेर पोष्ट गर्नुपर्छ जुनकुरा पाठ्यक्रममा पनि सूचीबद्ध छन् । त्यहाँ चोरी गर्ने मानसिकताका विद्यार्थीहरूमा केही मनोवैज्ञानिक प्रभाव पर्न सक्छ । त्यसरी निरीशक्षकले परीक्षा सुरु हुनुभन्दा ठीक अगाडि शैक्षिक अखण्डतामाथि छलफल गर्दा उनीहरूबाट हुनसक्ने चोरी रोकिन सक्छ। विद्यार्थीहरूलाई एक शैक्षिक अखण्डता अनुबन्धमा इलेक्ट्रोनिक रूपमा हस्ताक्षर गर्न आवश्यक छ, ‘रिमाइन्डर भिडियो’ समीक्षा गरिसकेपछि । स्कुलको वेबसाइटको लिङ्कमा समावेश गरेर वा परीक्षा सुरू गर्नु अघि हस्ताक्षर गराउन सकिन्छ।

परम्परागत अन्तिम परीक्षामा जस्तै प्रत्येक कोर्सका लागि निर्दिष्ट परीक्षण समय जस्तै प्रत्येक विद्यार्थीलाई एकै साथ वरिपरि परीक्षा सुरू गर्न लगाइ प्रत्येक विद्यार्थीले कति लामो परीक्षा दिनुपर्नेछ भनी तोक्नु पर्छ। यदि फरक समय क्षेत्रहरूमा विद्यार्थीहरू छन भने तीन सेटहरूका परीक्षणहरू आवश्यक पर्छ। अनलाईन परीक्षा खुला पुस्तकको भएकोले विद्यार्थीलाई पर्याप्त समय प्रदान गर्न महत्वपूर्ण हुन्छ।

एक पटकमा एउटा मात्र प्रश्न स्क्रीनमा देखाउने गरी सेटअप गर्नुपर्छ ताकि विद्यार्थीहरूले परिवार र साथीहरूको तत्काल सहयोग लिन असमर्थ होउन । पहिलो भागमा फर्कने सुविधा निषेध गर्नुपर्छ ताकि विद्यार्थीहरूले एक पटकमा एक मात्र प्रश्नमा ध्यान केन्द्रित गर्न सकुन र त्यसपछि अर्को प्रश्नमा जाउन् । यसो गर्नाले विद्यार्थीलाई परीक्षाको अन्त्यमा सही उत्तर पत्तालगाउनका लागि थप समय प्रयोग गर्नबाट टेक्नोलोजीहरू रोकेर उत्तम प्रश्नको उत्तर दिन बाध्य पार्छ।

परीक्षमा प्रश्नहरुका अनुक्रम परिवर्तन गर्नुपर्छ परिक्षण सेटिङ्गस्मा प्रत्येक विद्यार्थीका लागि प्रश्नहरूको अर्डर फरक पार्नु पर्छ नत्र उनीहरू प्रविधिमा जानिफकार हुने भएकाले परीक्षा दिने बेलामा स्क्रिन सेयरिंग टेक्नोलोजीको प्रयास गर्न सक्दछन् ।

समान परीक्षणका बिभिन्न संस्करणहरू तयार पारी बिभिन्न समय क्षेत्रहरुका विद्यार्थीका लागि छुट्याउनुपर्छ ताकि विद्यार्थीहरूलाई तत्काल फरक प्रश्न दिनुपरेमा पनि असुविधा नपरोस् । एक पटक मात्र परीक्षा दिन पाउने अनुमति दिनुपर्छ क्याम्पसको अन्तिम परीक्षा जस्तै।

टेक्निकल समस्याहरुका लागि पहिले योजना बनाउनुपर्छ, केही प्रश्नहरूका साथ अभ्यास परीक्षा गराएर। वास्तविक परीक्षासँग सम्बन्धित नभए पनि यसले विद्यार्थीहरूलाई अनलाइन जाँच दिने प्रक्रियासँग परिचित हुने मौका प्रदान गर्दछ। यसले विद्यार्थीहरू, जो अनलाइन परीक्षा प्रविधिसँग परिचित छैनन्, उनीहरुलाई भविष्यमा आउनसक्ने अफ्ठ्याराहरू पनि हटाउनेछ । साथै, स्वचालित रूपमा परीक्षा अन्त्य गर्न स्वतः बन्द हुने वा समय सकिने परीक्षा सेटिङ्हरू संलग्न गर्नुपर्छ। यस तरिकाले पु¥याउने फाइदा भनेको यदि कुनै विद्यार्थीको कम्प्युटर क्र्यास भएमा, निरीक्षक परीक्षामा गई उसले पहिले नै उत्तर दिइसकेका प्रश्नहरू हेर्न सकिन्छ। अनि जहाँ रोकिएको हो त्यहीँदेखि तिनीहरूले सुरु गर्न सक्छन् र परीक्षा पूरा पनि गर्न सकिन्छ ।

अनलाइन कक्षामा बेइमानी रोक्ने अर्को अस्त्र हो स्कोर उपलब्धतामा ढिलाइ । विद्यार्थीहरूले उनीहरूको स्कोर र प्रतिक्रिया हेर्न परीक्षण विन्डो समाप्त भएपछि मिति सेट गरी परीक्षण पुरा भएपछि तत्काल दृश्यका लागि स्कोर उपलब्ध गर्नुहुदैन। नत्र जुन विद्यार्थीले चाँडै उत्तर लेखेर समाप्त गर्छ, उसले आफ्नो स्कोर हेरेर परीक्षा पुरा गरिनसकेको विद्यार्थीहरूलाई सल्लाह दिन सक्छ।

गेसपेपरका प्रश्नहरु सोध्नु हुँदैन, किनकि तिनका उत्तर कुञ्जीहरू सहित अनलाइन राखिन्छन्। तिनलाई प्रेरणाका रूपमा प्रयोग गरेर अर्कै तरीकाले प्रश्न सोध्न भने सकिन्छ। परीक्षाका उत्तरहरू सुरक्षित गर्नुपर्छ। यदि विद्यार्थीहरूले उनीहरूको परीक्षाको समीक्षा गर्न अनुरोध गरेमा तिनीहरूलाई मात्र प्रश्नहरू देखाउनुपर्छ जसले गलत उत्तर दिए नत्र ती विद्यार्थीहरूको अर्को समूहका लागि परीक्षा प्रश्नहरूको प्रतिलिपि डाउनलोड गर्न सक्षम हुनेछन् ।

यसरी अनलाइन परीक्षामा हुनसक्ने चोरी नियन्त्रण प्रयासहरु गरेर परीक्षकहरु अनलाइन परीक्षा र शैक्षिक अखण्डता कायम राखी विद्यार्थीहरूको समग्र पाठ्यक्रम शिक्षाको उचित मूल्याङ्कन गर्न सक्षम हुन सक्छन् जुन नेपालको सन्दर्भमा पनि कोशेढुगा सावित हुनेछ।

सम्पर्क नम्बर : 9851208617
इमेल : eak@ku.edu.np

सन्दर्भसूचीहरु

Budhai, S. S. (2020). Fourteen Simple Strategies to Reduce Cheating on Online Examinations. Faculty Focus, https://www.facultyfocus.com/magna-products/

ब्लूम, बी एस (एड)। शैक्षिक उद्देश्यको वर्गीकरण। भोल्यूम १: संज्ञानात्मक डोमेन। न्यू योर्क: म्याके, १ 195 66।

लाइबरम्यान, एम (२०१ 2018, अक्टोबर १०) अनलाइन विद्यार्थीहरूको लागि परीक्षा प्रोक्टरि Yet अहिले सम्म परिवर्तन भएको छैन। भित्र हायर एड। Https://www.insidehighered.com/digital-learning/article/2018/10/10/online-students-experience-wide-range-proctoring-situations-tech